၁။ ၂၀၁၁ ခုႏွစ္ ေဖေဖာ္၀ါရီလ (၂၇)ရက္ေန႔တြင္ ျမန္မာႏိုင္ငံလက္မွတ္ရ ျပည္သူ႔စာရင္းကိုင္မ်ား အသင္းက ႀကီးမွဴး၍ “Seminar on Going Public and Launching Initial Public Offering” ေဆြးေႏြးပြဲကို ျမန္မာႏိုင္ငံကုန္သည္ႀကီးမ်ားႏွင့္ စက္မႈလုပ္ငန္း႐ွင္မ်ားအသင္းခ်ဳပ္တြင္ က်င္းပခဲ့ပါသည္။ အဆိုပါေဆြးေႏြးပြဲ တြင္ ျမန္မာေငြေခ်းသက္ေသခံလက္မွတ္မ်ား လဲလွယ္ေရာင္း၀ယ္ေရးကုမၸဏီ (Myanmar Securities Exchange Centre) မွ အရာထမ္းတစ္ဦးသည္ ေငြေရးေၾကးေရးေစ်းကြက္မ်ားႏွင့္ ျမန္မာႏိုင္ငံအေျခအေန၊ အာဆီယံအရင္းအႏွီးေစ်းကြက္မ်ား ေပါင္းစည္းေရးအလားအလာတို႔ကို Power Point Slides မ်ားျဖင့္ ေဆြးေႏြး တင္ျပခဲ့ပါသည္။ ဤစာတမ္းငယ္သည္ ယင္းေဆြးေႏြးပြဲတြင္ ႐ွင္းလင္းတင္ျပခဲ့သည့္ အခ်က္မ်ားအေပၚ အေျခခံ၍ ျပဳစုထားျခင္းျဖစ္ပါသည္။ ပထမပိုင္းတြင္ အရင္းအႏွီးေစ်းကြက္ႏွင့္ ျမန္မာႏုိင္ငံအေျခအေနကို ေဆြးေႏြးတင္ျပထားၿပီး ဒုတိယပိုင္းတြင္ အာဆီယံအရင္းအႏွီးေစ်းကြက္မ်ား ေပါင္းစည္းေရးအစီအစဥ္မ်ားကို ႐ွင္းလင္းတင္ျပထားပါသည္။
အပိုင္း(၁)။ အရင္းအႏွီးေစ်းကြက္ႏွင့္ ျမန္မာႏုိင္ငံအေျခအေန
ေငြေရးေၾကးေရးေစ်းကြက္မ်ား (Financial Markets)
၂။ ေငြေရးေၾကးေရးေစ်းကြက္မ်ား (Financial Markets) ကို ေယဘုယ်အားျဖင့္ (၄) မ်ဳိးခြဲျခား ၾကည့္ႏိုင္ပါသည္။ ယင္းတို႔မွာ-
(က) ကာလတိုေငြေရးေၾကးေရးေစ်းကြက္ သို႔မဟုတ္ ေငြေၾကးေစ်းကြက္
(Short-term Financial Market og Money Market)
(ခ) ကာလ႐ွည္ေငြေရးေၾကးေရးေစ်းကြက္ သို႔မဟုတ္ အရင္းအႏွီးေစ်းကြက္
(Long-term Financial Market or Capital Market)
(ဂ) ႏိုင္ငံျခားေငြေစ်းကြက္ (Foreign Exchange Market)
(ဃ) ဘ႑ာေရးရပိုင္ခြင့္မ်ား (Financial Assets) အေပၚအေျချပဳ၍ အနာဂါတ္ကာလအတြက္ သေဘာတူစာခ်ဳပ္မ်ား ခ်ဳပ္ဆိုေရာင္း၀ယ္သည့္ေစ်းကြက္ (Derivatives Market) တို႔ျဖစ္ပါသည္။
၃။ ကာလတိုေငြေရးေၾကးေရးေစ်းကြက္ (Short-term Financial Market) ကို ေငြေၾကးေစ်းကြက္ (Money Market) ဟုလည္းေခၚပါသည္။ ယင္းေစ်းကြက္မ်ားတြင္ သက္တမ္းတစ္ႏွစ္ေအာက္႐ွိေသာ ေငြေခ်းသက္ေသခံလက္မွတ္မ်ား (Short-term Securities) ကို ေရာင္း၀ယ္ၾကပါသည္။ ေငြေခ်းသက္ေသခံ လက္မွတ္ဆိုသည္မွာ ေငြသားအျဖစ္ ေျပာင္းလဲႏိုင္ေသာ ေငြေရးေၾကးေရး စာခ်ဳပ္စာတမ္းမ်ားကိုေခၚဆိုပါသည္။ ေငြေၾကးေစ်းကြက္တြင္ အစိုးရမွထုတ္ေ၀ေရာင္းခ်သည့္ ေငြတိုက္လက္မွတ္မ်ား (Treasure Bills)၊ ဘဏ္မ်ားမွ
ထုတ္ေ၀သည့္ဘီလ္မ်ား (Bank Bills)၊ ကုန္သြယ္မႈႏွင့္ ကူးသန္းေရာင္း၀ယ္မႈဘီလ္မ်ား (Trade Bills)၊ ကုမၸဏီမ်ားမွ ထုတ္ေ၀ေရာင္းခ်သည့္ ကာလတိုေၾကြးၿမီစာခ်ဳပ္စာတမ္းမ်ား (Commercial Papers)၊ ဘဏ္မ်ားမွ ထုတ္ေ၀ေရာင္းခ်ေသာ အပ္ေငြလက္မွတ္မ်ား (Certificates of Deposit) ကို ေရာင္း၀ယ္ၾကပါ သည္။
၄။ ကာလ႐ွည္ေငြေရးေၾကးေရးေစ်းကြက္ (Long-term Financial Market) ကို အရင္းအႏွီးေစ်းကြက္ (Capital Market) ဟုလည္းေကာင္း၊ ေငြေခ်းသက္ေသခံလက္မွတ္ေစ်းကြက္ (Securities Market) ဟုလည္းေကာင္း ေခၚဆိုႏိုင္ပါသည္။ ယင္းေစ်းကြက္မ်ားတြင္ ကာလ႐ွည္ေငြေခ်း သက္ေသခံလက္မွတ္မ်ား ျဖစ္သည့္ သာမန္႐ွယ္ယာမ်ား (Common Shares)၊ ဦးစားေပး႐ွယ္ယာမ်ား (Preference Shares)၊ ေငြတိုက္စာခ်ဳပ္မ်ား (Treasury Bonds)၊ ေငြေခ်းစာခ်ဳပ္မ်ား (Bonds)၊ ဒီဘင္ခ်ာမ်ား (Debentures) စသည္တို႔ကို ေရာင္း၀ယ္ၾကပါသည္။
၅။ ႏိုင္ငံျခားေငြေစ်းကြက္ (Foreign Exchange Market) တြင္ ခိုင္မာေသာ ေငြေၾကးမ်ားျဖစ္သည့္ အေမရိကန္ေဒၚလာ၊ ယူ႐ို၊ ဂ်ပန္ယန္း၊ စတာလင္ေပါင္စသည္တို႔ အပါအ၀င္ မိမိႏိုင္ငံႏွင့္ ကုန္သြယ္ဖက္ႏိုင္ငံမ်ား ၏ ေငြေၾကးတို႔ကို အေရာင္းအ၀ယ္ျပဳလုပ္ၾကပါသည္။
၆။ Derivatives Market တြင္ အဓိကအားျဖင့္ Futures Market ႏွင့္ Options Market တို႔ ပါ၀င္ၾကပါသည္။ Futures Market ဆိုသည္မွာ ဘ႑ာေရးရပိုင္ခြင့္မ်ားျဖစ္သည့္ စေတာ့႐ွယ္ယာမ်ား၊ ေငြတိုက္စာခ်ဳပ္မ်ား၊ ေငြေခ်းစာခ်ဳပ္မ်ား၊ စေတာ့အၫႊန္းကိန္းမ်ားအေပၚ အေျချပဳ၍ အနာဂါတ္အတြက္ ခ်ဳပ္ဆို ထားေသာ ႀကိဳေရာင္းႀကိဳ၀ယ္စာခ်ဳပ္မ်ား (Future Contracts) ကို ေရာင္း၀ယ္သည့္ ေစ်းကြက္ျဖစ္ပါသည္။ Options Market ဆိုသည္မွာ ႀကိဳေရာင္းႀကိဳ၀ယ္မႈမ်ား ျပဳလုပ္ရာတြင္ စာခ်ဳပ္ခ်ဳပ္ဆို ကိုင္ေဆာင္ထားသူ၏ စိတ္ႀကိဳက္ဆံုးျဖတ္ပိုင္ခြင့္႐ွိသည့္စာခ်ဳပ္မ်ား (Option Contracts) ကို ေရာင္း၀ယ္သည့္ ေစ်းကြက္ျဖစ္ပါသည္။ အလားတူပင္ Forward Contract ႏွင့္ Swap Contract တို႔ကိုလည္း Derivatives Markets တြင္ ခ်ဳပ္ဆိုေရာင္း၀ယ္ႏိုင္ပါ၀င္ပါသည္။
အရင္းအႏွီးေစ်းကြက္ (Capital Market)
၇။ အရင္းအႏွီးေစ်းကြက္ကို ေငြေခ်းသက္ေသခံလက္မွတ္ အမ်ဳိးအစားအလိုက္ ခြဲျခားၾကည့္မည္ဆိုပါက စေတာ့႐ွယ္ယာေစ်းကြက္ (Stock & Share Market)၊ ေငြေခ်းစာခ်ဳပ္ႏွင့္ ဒီဘင္ခ်ာေစ်းကြက္ (Bond and Debenture Market) ဟူ၍ (၂) မ်ဳိးခြဲျခားႏိုင္ပါသည္။ စေတာ့႐ွယ္ယာေစ်းကြက္ကို အီကြတ္တီေစ်းကြက္ (Equity Market) ဟုလည္းေကာင္း၊ ေငြေခ်းစာခ်ဳပ္ေစ်းကြက္ကို ေၾကြးၿမီစာခ်ဳပ္စာတမ္းမ်ားေစ်းကြက္ (Debt Market) ဟုလည္းေကာင္း ေခၚဆိုႏိုင္ပါသည္။
၈။ အရင္းအႏွီးေစ်းကြက္တြင္ ႐ွယ္ယာအသစ္မ်ားႏွင့္ ေငြေခ်းစာခ်ဳပ္အသစ္မ်ား ထုတ္ေ၀ေရာင္းခ်ေသာ ေစ်းကြက္ကို မူလေစ်းကြက္ (Primary Market)၊ ထုတ္ေ၀ၿပီး စေတာ့႐ွယ္ယာမ်ားႏွင့္ ေငြေခ်းစာခ်ဳပ္မ်ားကို ျပန္လည္ရာင္း၀ယ္ၾကသည့္ေစ်းကြက္ကို ဆင့္ပြားေစ်းကြက္ (Secondary Market) ဟုေခၚပါသည္။ Primary Market ကို Issuing Market ဟုလည္းေကာင္း၊ Secondary Market ကို Trading Market ဟုလည္းေကာင္း ေခၚဆိုႏိုင္ပါသည္။
၉။ ေငြေခ်းသက္ေသခံလက္မွတ္ေစ်းကြက္မ်ားကို စေတာ့အိတ္ခ်ိန္းေစ်းကြက္တြင္ (Stock Exchange Market) ႏွင့္ အိုတီစီေစ်းကြက္မ်ား (Over-the-Counter Markets) အျဖစ္ေတြ႕ျမင္ႏိုင္ပါသည္။ စေတာ့အိတ္ခ်ိန္းမ်ားတြင္ အမ်ားပိုင္ကုမၸဏီႀကီးမ်ား၏ ႐ွယ္ယာႏွင့္ ေငြေခ်းစာခ်ဳပ္မ်ားကို စာရင္း၀င္ ေရာင္း၀ယ္ ၾကၿပီး၊ အိုတီစီေစ်းကြက္တြင္ အလတ္စားႏွင့္ အငယ္စားကုမၸဏီမ်ား၏ ႐ွယ္ယာႏွင့္ ေငြေခ်းစာခ်ဳပ္မ်ားကို ေရာင္း၀ယ္ေလ့႐ွိၾကပါသည္။
ကာလ႐ွည္အရင္းအႏွီးမ်ား႐ွာေဖြျခင္း
၁၀။ စီးပြားေရးလုပ္ငန္းမ်ားသည္ လိုအပ္ေသာ ႏွစ္႐ွည္အရင္းအႏွီးမ်ားကို ဘဏ္မ်ားမွလည္း ေခ်းယူႏိုင္ပါ သည္။ ေငြေခ်းသက္ေသခံလက္မွတ္မ်ား ထုတ္ေ၀ေရာင္းခ်ျခင္းျဖင့္လည္း ႐ွာေဖြႏုိင္ပါသည္။ ကုမၸဏီမ်ားအေန ျဖင့္ ဘဏ္မ်ားမွေငြေခ်းယူ၍ အရင္းအႏွီးမ်ားရယူျခင္းကို သြယ္၀ိုက္ဘ႑ာေငြ႐ွာေဖြျခင္း (Indirect Financing) ဟု႐ႈျမင္ႏုိင္ၿပီး၊ ႐ွယ္ယာမ်ား၊ ေငြေခ်းစာခ်ဳပ္မ်ားႏွင့္ ဒီဘင္ခ်ာမ်ားထုတ္ေ၀ေရာင္းခ်၍ အရင္းအႏွီး႐ွာေဖြျခင္းကို တိုက္႐ိုက္ဘ႑ာေငြ႐ွာျခင္း (Direct Financing) ဟု႐ႈျမင္ႏုိင္ပါသည္။
အရင္းအႏွီးေစ်းကြက္မ်ား တည္ေထာင္ရာတြင္ ထည့္သြင္းစဥ္းစားရမည့္အခ်က္မ်ား
၁၁။ ေငြေခ်းသက္ေသခံလက္မွတ္ေစ်းကြက္မ်ား တည္ေထာင္ရာတြင္ ထည့္သြင္းစဥ္းစားရမည့္ အခ်က္မ်ား မွာ-
(က) ေငြေခ်းသက္ေသခံလက္မွတ္မ်ားႏွင့္ ေရာင္း၀ယ္ေရးဥပေဒ (Securities and Exchange Law)
(ခ) ေငြေခ်းသက္ေသခံလက္မွတ္ လုပ္ငန္းမ်ားကို ႀကီးၾကပ္ကြပ္ကဲထိန္းေက်ာင္းသည့္ အဖြဲ႕အစည္း (Regulatory Organization)
(ဂ) ေငြေခ်းသက္ေသခံလက္မွတ္ ထုတ္ေ၀ေရာင္းခ်သူမ်ား (Issuers of Securities)
(ဃ) ေငြေခ်းသက္ေသခံလက္မွတ္ ရင္းႏွီးျမွဳပ္ႏွံသူမ်ား (Investors of Securities)
(င) ေငြေခ်းသက္ေသခံလက္မွတ္ကုမၸဏီမ်ား (Securities Companies)
(စ) ေငြေခ်းသက္ေသခံလက္မွတ္ေစ်းကြက္မ်ား (Securities Markets)
(ဆ) ေငြေခ်းသက္ေသခံလက္မွတ္ေစ်းကြက္မ်ားကို ပီျပင္စြာလုပ္ကုိင္ေဆာင္႐ြက္ႏုိင္ရန္ အျခားလိုအပ္ေသာ
အေထာက္အကူျပဳအဖြဲ႕အစည္းမ်ား.. စသည္တို႔ျဖစ္ပါသည္။
